Przystanek nr.11. „Czarny krzyż” wystawiony w 1888 roku z okazji 40-letniego jubileuszu panowania cesarza Franciszka Józefa I. Tutaj do niedawna przepływał strumień Krzykopa, nad nim po obu stronach budowano domy tworząc tzw. „okolicę”, w Staromieściu wciąż możemy podziwiać ponad 100 drewnianych domów z których 87 znajduje się w Gminnej Ewidencji Zabytków Miasta Rzeszowa.
Czarny Krzyż - Zeszyty staromiejskie
W centralnej części Staromieścia, u zbiegu ulic Staromiejskiej i Bolesława Prusa, wznosi się wielki betonowy krzyż, powszechnie nazywany „Czarnym Krzyżem”.
Z jakiej okazji zbudowano ten krzyż i kto byl inicjatorem jego budowy?... Data umieszczona na cokole (1888 rok) wzbudzała od dawna ciekawość mieszkańców, ale nawet najstarsi staromieszczanie nie mogli udzielić wiarygodnej odpowiedzi.
Na powyższe pytanie spotykamy natomiast odpowiedź w księdze protokołów z posiedzeń Rady Gminnej w Staromieściu, która znajduje się w Państwowym Archiwum w Rzeszowie. Czytamy w niej m. innymi:
„Na posiedzeniu Rady Gminnej w Staromieściu dnia 20 lipca 1888 roku Wojciech Wiśniewski, Naczelnik Gminy, oświadczył: „Z powodu szczęśliwego 40-letniego jubileuszu panowania Najjaśniejszego Pana Franciszka Józefa I mam zamiar dziękczynną pamiątkę na podziękowanie Panu Bogu wystawić - kamienny krzyż w gminie, wynoszący do wysokości sto pięćdziesiąt zł r.w.a. Czy przyjmujecie p.p. Radni ten wniosek? Wszyscy niżej wymienieni Radni zgadzają się na wystawienie krzyża kamiennego w powyższych kosztach, wynoszących 150 zł r. tj. kwoty, która zalega z dawniejszych czasów w gminie i tę kwotę na ten cel przeznaczyć.” Dalej następują podpisy radnych.
Zgodnie z uchwałą zwierzchności gminy - zbudowano pamiątkowy kamienny krzyż w kolorze czarnym, stąd przyjęła się nazwa: „Czarny Krzyż”. Nie zapomniano umieścić na nim ważnego polskiego elementu - obrazu Matki Bożej Królowej Polski.
Pod koniec XIX wieku miały miejsce w parafii tragiczne wydarzenia. W 1831 roku zanotowano w Zaczemiu i na Górce przypadki cholery, natomiast w 1887 roku pożar zniszczył wiele zabudowań w Trzebownisku.
Te okoliczności stanowiły dodatkową motywację do publicznych modłów ekspiacyjnych pod „Czarnym Krzyżem”.
Na betonowym fundamencie, o wymiarach 210 x 220 x 110 cm, zbudowano czterostopniową podstawę.
• Pierwszy stopień ma wymiary: 170 x 170 x 20 cm,
• drugi stopień: 128 x 128 x 20 cm,
• trzeci stopień: 90 x 90 x 20 cm.
Na tej podstawie umieszczono dwuczęściowy cokół. Część dolna ma wymiary 51 x 50 x 43 cm, natomiast część górna 41 x 40 cm, zaś wysokości 70 cm. W dolnej części wyryto napis: R.P.1888, a wyżej umieszczono obraz Matki Bożej i zamontowano kolorowe lampki. W górnej części cokołu ustawiono krzyż o wymiarach 28 x 25 x 190 cm. Na krzyżu umieszczono żeliwny korpus Chrystusa Ukrzyżowanego, koloru srebrnego, zwrócony twarzą w kierunku ulicy Staromiejskiej. Nad figurą wykonano inicjały: I.N.R.I. Rozpiętość ramion krzyża wynosi 108 cm.
W święto Chrystusa Króla i podczas dni krzyżowych pod „Czarny Krzyż” wychodziła procesja z kościoła parafialnego. Tu odbywały się specjalne modlitwy pokutne - suplikacje „od powietrza, głodu, ognia i wojny” oraz prośby o urodzaje.
Krzyż-pomnik otacza żelazny płot (412 x 412 x 100 cm), a w najbliższym otoczeniu rosną cztery lipy.
Tradycję procesji pod „Czarny Krzyż” przerwała II wojna światowa. Dopiero ks. dr Hieronim Kocyłowski 25 kwietnia 1957 roku, w dzień św. Marka, po raz pierwszy po wielu latach wyszedł z taką procesją. Uczestniczyli w niej licznie mieszkańcy Staromieścia.
W dniu 5 maja 1957 roku, w czasie parafialnej uroczystości odnowienia Ślubów Jasnogórskich, wierni pragnęli urządzić procesję z obrazem Częstochowskiej Pani aż pod „Czarny Krzyż”. Ksiądz proboszcz złożył podanie do Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Rzeszowie o wyrażenie zgody na zaproponowaną trasę procesji. Ówczesny Przewodniczący MRN, Leon Stanio, dwa razy wzywał ks. Kocyłowskiego i w sposób bezwzględny odmówił, grożąc prokuratorem i karami...
Obecnie odradza się ta stara tradycja parafialnych procesji pod „Czarny Krzyż”.