Przystanek nr.14. Szkoła podstawowa wybudowana w latach 1945-1952, przed nią kapliczka Matki Bożej Królowej Polski powszechnie zwana „Grunwaldem” powstała z okazji 500-lecia bitwy, w lewo biegnie ul. Długa niegdyś stanowiąca fragment prastarego traktu zwanego „Starą Drogą”.

Kapliczka Matki Bożej Królowej Polski - "Grunwald"
Niedaleko skrzyżowania ulicy Staromiejskiej z Warszawską stoi wśród lip kapliczka, powszechnie zwana „Grunwaldem”. Została wybudowana w czasach niewoli z okazji 500-letniej rocznicy zwycięskiej bitwy z Krzyżakami pod Grunwaldem.
Powstała z inicjatywy ks. proboszcza J. Stafieja i ówczesnego wójta Wietchego. Stanowi godne świadectwo patriotycznej postawy mieszkańców Staromieścia. Byl to czas, w którym przy każdej okazji manifestowano religijne i patriotyczne uczucia narodu. Podobne pomniki „Grunwaldu” powstawały w całej okolicy, m.in. w Tyczynie, Boguchwale, Krasnem.
Na dwustopniowym fundamencie, o wymiarach 110x110 cm, zbudowano z kamieni cokół w formie graniastoslupa, o wymiarach u podstawy 80 x 60 cm, a w górnej części 64 x 56 cm, wysoki na 150 cm.
Na cokole, w metalowej obudowie, jest ustawiona piękna figura Matki Bożej Królowej Korony Polskiej. Figura jest zwrócona w kierunku południowym. Ozdobą pomnika jest oświetlenie okalające figurę, które stanowią kolorowe szklane lampiony, z żarówkami wewnątrz.
Na cokole wmurowano tablicę z napisami - z lewej strony: GRUNWALD 1410 -1910 z prawej: MATKA BOSKA KRÓLOWA POLSKI zaś w środku umieszczono inicjały: J.M.J.
Poniżej widnieje napis:
Potomnym na pamiątkę uroczystości Matki Bożej Królowej Korony Polskiej - Staromieście w maju 1909 r.
Całość jest ogrodzona żelaznym płotem, o wymiarach 310 x 195 x 100 cm. Kapliczkę otaczają rosnące na wzgórku sędziwe lipy. Poświęcenia pomnika dokonał ksiądz proboszcz J. Stafiej w uroczystość 3 Maja 1909 roku. Na ceremonię poświęcenia przybyła rodzina Jędrzejowiczów oraz cała społeczność Staromieścia. Uroczystość odsłonięcia kapliczki stała się wielką manifestacją patriotyczną.

Historia szkoły w Staromieściu

Początki szkolnictwa w Staromieściu sięgają zapewne odległego XV i XVI w. tj. czasów istnienia szkoły parafialnej. Pewne istotne zmiany w tej materii zaszły w wieku XVII. Galicja wraz z pierwszym rozbiorem w 1772r. znalazła się pod zaborem austriackim, gdzie obowiązek szkolny wprowadziła cesarzowa Maria Teresa i Józef II. Ustawa jednak nie była w praktyce stosowana. Zmiany na lepsze w oświacie galicyjskiej wystąpiły dopiero w II połowie XIX w. w momencie gdy Sejm Krajowy Galicyjski uchwalił w 1866 r. Statut Rady Szkolnej.

Obowiązek szkolny wszedł w życie od 1873 r. i obowiązywał dzieci od szóstego do dwunastego roku życia. Przed tą ustawą w Staromieściu uczyli organiści: Ludwik Moraliński, Franciszek Szczepański. Szkoła w Staromieściu założona w 1873 r. była jednoklasową filią Zakładu Mickiewicza. Posiadała swą Radę Szkolną reprezentowaną przez przedstawicieli Gromady Staromieszczan. Utrzymywała się głównie z budżetu gminy. Pierwotnie budynek szkolny znajdował się w pobliżu kościoła u zbiegu dzisiejszych ulic: Lubelskiej i Staromiejskiej. Lekcje odbywały się tak jak w innych wsiach porą zimową. Podstawę stanowiła nauka czytania, pisania i rachunki. Nieodłączną pomocą naukową była kreda, tablica, tabliczki kamienne i ołówek. Pierwsza kadra kwalifikowana w szkole reprezentowana była przez: Jana Mromlińskiego, Wojciecha Galanta, Waleriana Janiszewskiego, Zdzisława Misiewicza. Pierwszy budynek przeznaczony tylko i wyłącznie dla szkoły został oddany do użytku w 1884 r. a ofiarodawcą placu był p. Adam Jędrzejowicz – właściciel Staromieścia. Pierwszym nauczycielem uczącym w nowym obiekcie był od 1885 r. p. Ludwik Pańczyk. Wtedy także Szkoła Ludowa w Staromieściu miała status jednoklasowej.

Od początku XX w. nastąpił w Staromieściu wzrost liczby uczniów, więc nastąpił także wzrost ilościowy kadry nauczycielskiej w szkole. Z tego względu Rada Gminy postanowiła na swym posiedzeniu w 1904 r. o rozbudowie obiektu. Pełnomocnikiem prac był p. Wojciech Wiśniewski. Kadry w szkole były bardzo płynne, np. w 1906 r. jako trzecia siła nauczycielska został zatrudniony p. Marcin Gąsior, który od 1907 r. pełnił funkcję kierownika. W tych czasach szkoła nasza miała status dwuklasowej, a pod względem wyposażenia zachowany inwentarz majątku z 1906 r. wymienia wszystkie niezbędne na owe czasy pomoce dydaktyczne. Od 1912 r. dwuklasowa szkoła realizowała plan szkoły czteroklasowej.

W 1913 r. zadecydowano o budowie nowej szkoły – kolejnego budynku ( obecnie kawiarnia Goga ). Szkoły nie ominęły wojny i tak pomimo zajść rozpoczęto naukę 1 września 1914 r., po czym ją przerwano do 1915 r. Był to okres, gdy w budynku kwaterowały obce wojska, co znacznie doprowadziło do zniszczenia obiektu. Grono pedagogiczne cechowała postawa głęboko patriotyczno – propolska. Zapiski dotyczące szkoły funkcjonują dopiero od 1926 r. Była to wtedy Siedmioklasowa Szkoła im. św.Jana Kantego licząca 275 uczniów i 7 nauczycieli mieszcząca się w dwóch budynkach oraz w adoptowanych na cele szkolne dwóch pomieszczeniach budynku gminnego z bardzo skromnym wyposażeniem w sprzęt. Zaznaczyć należy, iż wielką pomocą służyła szkole miejscowa społeczność przy ogromnym oddaniu i poświęceniu się szkole ówczesnego kierownika pana Karola Meklingera. Słynęła szkoła staromiejska z działalności kulturalnej, szczególnie zasłużoną postacią był p. Jan Robak, który prowadził chór i zespół teatralny. Organizowano zabawy, festyny, wycieczki, imprezy rocznicowe. Szkoła zdobywała uznanie władz kościelnych i świeckich.

W latach 30-tych dobrą duszą szkoły był sołtys wsi Stanisław Borek, który wychodził z inicjatywami dotyczącymi poprawy stanu wyposażenia obiektu. Tuż przed wybuchem II wojny światowej tj. dnia 20 lipca 1938 r. Rada Gromadzka zadecydowała o przystąpieniu do budowy nowego budynku szkolnego. Wybuch II wojny światowej pokrzyżował te plany oraz spowodował, że zajęcia rozpoczęto w październiku 1939 r.
W czasach okupacji Niemcy wielokrotnie wymieniali kadry łącznie z kierownictwem i tak funkcję tę pełnili wówczas kolejno: p.K. Meklinger, T. Ciosek, K. Meklinger, M. Meklinger, J. Koza. W szkole prowadzono akcję „odmładzania” młodzieży, aby zabezpieczyć się przed wywozem na roboty. Szczególnie należy jednak wspomnieć o poświęceniu nauczycieli pracujących w czasie okupacji, którzy z narażeniem swego życia prowadzili komplety tajnego nauczania. Były to panie: Izabela Krzemińska, Zofia Kowalowa, Maria Meklingerowa.

Po wyzwoleniu w sierpniu 1944 r. rozpoczęto przygotowania szkoły do nowego roku nauki. Część sprzętów i dokumentacji ocalało dzięki miescowej ludności. Organizowano także kadrę. Udało się ją częściowo odtworzyć jak przed wojną, a także napłynęły nowe siły. Wiosną 1945 r. zorganizował się Komitet Budowy Szkoły, pod przewodnictwem Stanisława Borka i kierownika Juliusza Kozy, otzrymując zezwolenie na budowę nowego budynku na tzw. Wenclówce. Poświęcenie kamienia węgielnego odbyło się 18 listopada 1945 r. przez księdza proboszcza Władysława Wardęgę. Olbrzymi był wkład samych Staromieszczan w budowę. Był on wkładem pieniędzy i pracy bezpośrednio przy budowie. Podczas gdy budowano nową szkołę, zajęcia odbywały się jeszcze w starym obiekcie. Były to czasy powojenne o nowej ideologii. Całość życia społecznego i kulturalnego podporządkowana była tzw. „nowym czasom”. Kierujący szkołą od 1949 r. Ferdynand Brzęk – człowiek kultury, malarz, muzyk przeprowadził szkołę do obecnego obiektu 19 listopada 1952 r. Od tego także roku szkole przyznano numer 13, co związane było z włączeniem Staromieścia do miasta Rzeszowa. Szkoła była szalenie aktywną, jeżeli chodzi o integrację ze środowiskiem. Składała się na to praca wielu nauczycieli prowadzących liczne zajęcia pozalekcyjne, jak: kółko teatralne, chór, harcerstwo, Spółdzielnia Uczniowska, LOP, PCK, koła zainteresowań przedmiotowych.

W latach 70-tych dyrektorowali szkole:

– p. Czesław Dzwonkowicz (1969 – 1972)

– p. Jacenty Czerko (1972 – 1973)

– p. Maria Jamińska (1973 – 1974)

– p. Mieczysław Mucha (1974 – 1977)

– p. Krystyna Miąsik (1977 – pełniąca obowiązki)

– p. Czesław Dzwonkowicz (1978 – 1988)

Wkroczenie w lata 80-te wywarło na szkole kolejne zmiany. Rozpoczęły się czasy transformacji ustroju i wreszcie jego zmiany. Przełom lat 80-tych i 90-tych to czasy dyrektorowania szkołą:

– p. Stanisław Bajda (1988 – 1992)

– p. Henryk Górnik (1992 – 1998)

– p. Barbara Machniak (od 1 kwietnia 1998r.)

Lata 80-te i 90-te okazały się czasem trudnym. Nowa rzeczywistość, nowe formy gospodarowania zmuszają i mobilizują nadal do wielu zabiegów, aby szkołę uczynić przyjazną dla dzieci. Dokonano przebudowy budynku wewnątrz. Wprowadzono wiele modyfikacji w pracy pedagogicznej. Szkoła uzyskała wiele cennych nagród i wyróżnień.

Szkoła Podstawowa nr 13 im. św. Jana Kantego jest nadal ściśle związana ze swym patronem, o czym świadczy jej dorobek, dobre imię w mieście i województwie. Ciepło wspominają szkołę jej absolwenci odległych i współczesnych nam lat. Tak więc św. Jan z Kęt okazuje się być szczęśliwym i trafnym patronem szkoły.

opracowanie: mgr Lucyna Grzędzicka

Zeszyty Staromiejskie nr 8/2008 - Wspomnij mnie...135 lat szkoły w Staromieściu, opracowanie: Lucyna Grzędzicka Barbara Machniak, Stowarzyszenie Przyjaciół Staromieścia Rzeszów 2008.

„Dziś - to jest Wczoraj... tylko trochę dalej.”
C. K. Norwid
Pokoleniom Nauczycieli i Uczniów staromiejskiej Szkoły poświęcają
autorki

I. STRUKTURA ORGANIZACYJNA
Początki szkolnictwa wiążą się z powstaniem szkół parafialnych. Zadaniem ich było przygotowanie chłopców do stanu duchownego oraz zapewnienie śpiewaków i ministrantów. „Klecha” pełnił funkcję kierownika. Zatrudniał go proboszcz, który płacił mu pensję.
Szkoła Ludowa Pospolita w Staromieściu powstała w 1873 roku jako jednoklasowa, będąca filią Zakładu Mickiewicza. Stało się to możliwe dzięki uchwalonemu przez Sejm galicyjski Statutowi Rady Szkolnej.
Obowiązek szkolny w Galicji wprowadzała ustawa z dnia 2 maja 1873 roku. Objęto nią w Staromieściu dzieci w wieku 6-12 lat. Zajęcia odbywały się w języku polskim, w zasadzie tylko w porze zimowej, kiedy dzieci nie były zajęte pracą w polu. Utrzymanie szkoły powierzono społeczności gminnej. W 1874 roku przyznano szkole fundusz z budżetu gminy w wysokości 366 zł reńskich. Na tę kwotę składał się podatek płacony przez staromieszczan w wysokości 1 zł reńskiego. Od każdej złotówki część przeznaczano na fundusz szkoły. Uzyskano w ten sposób kwotę 303 zł reńskich, zaś brak zamierzano pokryć z dochodów za obligacje.
Ówczesną Radę Szkolną reprezentowali staromieszczanie: Jan Wiśniewski, Michał Kogut, Michał Pasterz i Wojciech Borek. Nadzór stanowiła Rada Szkolna we Lwowie, której organem podrzędnym była Okręgowa Rada Szkolna w Rzeszowie.
W latach 90. XIX wieku, w wyniku reformy szkolnictwa w Galicji, szkoła staromiejska posługiwała się planem nauki przewidzianym dla szkoły jednoklasowej z jednym nauczycielem i nauką podzielną: nauczyciel uczył do południa uczniów III i IV stopnia, a po południu młodszych - I i II stopnia. Zajęcia uczniów obu stopni prowadzono równocześnie: jedna grupa miała naukę głośną, druga - cichą. Wyjątek stanowiły: religia, śpiew, roboty ręczne i gimnastyka.
W 1905 roku szkoła w Staromieściu miała status szkoły dwuklasowej. W tym czasie państwo przerzuciło ciężar utrzymania szkół na barki gmin i dworów; np. w 1910 roku gmina staromiejska łożyła 856 koron, a dwór dopłacał 239 koron. Od 1912 roku dwuklasowa szkoła w Staromieściu realizowała plan pracy szkoły czteroklasowej. Utworzono również dodatkowo klasę eksperymentalną w Miłocinie.
W pierwszych latach okresu międzywojennego działalność szkoły opierała się o austriackie podstawy organizacyjno-prawne. Polska Komisja Likwidacyjna w Krakowie utrzymała podporządkowanie placówek szkolnych dotychczasowej administracji, tj. Miejscowej i Okręgowej Radzie Szkolnej w Rzeszowie, podległej Krajowej Radzie Szkolnej we Lwowie. W 1920 roku dokonano przekształcenia szkoły w Staromieściu na pełną czteroklasową.
Od 1926 roku dzieje szkoły dokumentuje kronika szkolna pisana przez jej kierownika Karola Merklingera. Na pieczęci szkolnej katalogów głównych, wraz z wykazem klasyfikacyjnym, widnieje nazwa: „Państwowa Szkoła Powszechna im. Św. Jana Kantego w Staromieściu”. Szkoła realizowała program szkoły czteroklasowej z planem sześcioklasowej. Nie była ona jednostką samodzielną, bowiem podlegała Gminie w Trzebownisku i nie posiadała własnej kancelarii (fot. 1).
W roku 1927 szkoła jest już sześcioklasowa, a od 1929 roku, na mocy rozporządzenia Kuratorium OSL, staje się szkołą siedmioklasową i nosi nazwę „Publicznej Szkoły Powszechnej w Staromieściu”. Rok szkolny dzieli się na cztery okresy, a klasyfikacja obejmuje poszczególne przedmioty.
W 1939 roku naukę rozpoczęto dopiero 20 października, po wykwaterowaniu się wojska. Nauczycieli dotychczas uczących przeniesiono do innych placówek, na ich miejsce przyszli inni. Na mocy rozporządzenia władz okupacyjnych obniżono stopień organizacyjny z siedmioklasowej szkoły do pięcioklasowej, o pięciu nauczycielach. Nauczanie jawne prowadzono średnio przez 5 do 8 miesięcy w roku z powodu braku opału oraz przeznaczenia sal dla wojska.
15 kwietnia 1943 roku uruchomiono pierwszy Komplet Tajnego Nauczania, co zostało zgłoszone Rudolfowi Auridze. Realizowano program szkoły siedmioklasowej, zaś nauka odbywała się o różnych porach i w różnych miejscach: mieszkaniach nauczycieli, stodołach, pralniach, budynku Kasy Stefczyka, szkole, czy w mieszkaniu Jana Bindugi. Obowiązek szkolny trwał do czternastego roku życia.
Okres powojenny charakteryzował się dużą ilością i częstotliwością zmian przepisów wykonawczych. 20 stycznia 1946 roku nauczyciele otrzymali nowe, znacznie rozszerzone plany godzin i materiały programowe na rok 1945/46. Wywołało to niepokój kadry, gdyż wprowadzono je w połowie 11 roku, podobnie jak wydane w roku szkolnym 1947/48 przez Ministerstwo Oświaty nowe programy do szkół podstawowych ośmioklasowych, wraz ze wskazówkami metodycznymi.
W 1948 roku wprowadzono nowe rejony szkolne. Przekazywanie ucznia odbywało się odtąd na wniosek Rady Pedagogicznej za skierowaniem kierownika szkoły. Od 1949 roku po raz pierwszy wprowadzono obowiązkową naukę języka rosyjskiego w klasach V-VII. Zgodnie z wytycznymi Ministerstwa Oświaty, dzieci staromiejskie miały zapewnione 1-2-tygodniowe ferie z tytułu świąt Bożego Narodzenia. Funkcjonowały także kilkudniowe ferie po zakończeniu pierwszego półrocza. Rok szkolny dzielił się na cztery okresy.
Placówki oświatowe posiadały swoje patronaty opiekuńcze. Taki patronat nad szkołą w Staromieściu sprawowały kolejno: Parowozownia PKP Rzeszów, Zakład Mleczarski w Staromieściu, Centrala Rybna w Rzeszowie, Kolumna Transportu Sanitarnego w Rzeszowie.
W roku szkolnym 1952/53 włączono Staromieście jako dzielnicę do wojewódzkiego miasta Rzeszowa. Szkoła stała się odtąd szkołą miejską i otrzymała numer 13. Nie używała wówczas imienia patrona. Ministerstwo zniosło egzaminy końcowe uczniów po klasie VII, co nauczyciele przyjęli z wdzięcznością i ulgą. Nastąpiły także zmiany w stosunku do nauczycieli, i tak od 1956 roku zwolniono ich z obowiązku pisania konspektów, zatrudniano na etacie lub na kontrakcie, zniesiono konferencje sierpniowe nauczycieli, w zamian wprowadzając kilkudniowe szkolenia kierowników. Szkoła była często wizytowana przez zwierzchników; np. zapis w kronice szkolnej informuje, iż w roku szkolnym 1954/55 było 68 wizytacji.
Ze względu na olbrzymią biurokrację pojawiła się konieczność zatrudnienia od roku szkolnego 1955/56 sekretarza szkoły, początkowo na pół etatu. Pierwszym był Andrzej Bury, z wykształcenia nauczyciel. W następnym roku przyznano szkole stanowisko zastępcy kierownika z sześciogodzinną zniżką w nauczaniu. Zatrudniono także woźnego, sprzątającą i palacza, a od 1958/59 roku również lekarza szkolnego, higienistkę oraz instruktorów zajęć pozalekcyjnych: kółka tanecznego i ZHP. W tak zorganizowanej szkole, liczącej ponad 400 uczniów, nauka odbywała się na 3 zmiany. O dobrym poziomie placówki świadczy fakt, iż od 1956 roku w szkole staromiejskiej odbywały się regularnie praktyki kandydatów do zawodu nauczycielskiego słuchaczy Studium Nauczycielskiego. Na prośbę rodziców od dnia 15 grudnia 1956 roku wprowadzono do szkoły religię jako przedmiot nadobowiązkowy.
Lata 60. przyniosły kolejne zmiany nauczania, religię przeniesiono do punktu katechetycznego przy kościele parafialnym św. Józefa. Oficjalnie od 1 września 1961 roku szkoła stała się samodzielną jednostką budżetową, o czym świadczy zatrudnienie księgowego. Pierwszą księgową była Stanisława Cieślicka.
Pomieszczenia szkolne wykorzystywano na działalność Uniwersytetu dla Rodziców, w ramach którego organizowano prelekcje z zakresu psychologii i pedagogiki. Odbywały się także, od 1 września 1963 roku, zajęcia Zasadniczej Szkoły Zawodowej dla Pracujących przy Zakładach Mięsnych w Rzeszowie. Funkcję jej dyrektora sprawował ówczesny kierownik szkoły, Ferdynand Brzęk. W roku szkolnym 1966/67 utworzono klasę VIII.
W latach 70. nauka w szkole odbywała się w oparciu o trzy okresy. Odpowiadając na potrzeby środowiska, zorganizowano przy szkole zajęcia Ogniska Przedszkolnego. W jego ramach wygłaszano prelekcje z zakresu psychologii i pedagogiki. Szkoła utrzymywała stałą współpracę z Poradnią Wychowawczo-Zawodową. Jednocześnie w roku szkolnym 1974/75 zorganizowano próbne olimpiady przedmiotowe dla uczniów.
Ważną zmianę przyniósł rok szkolny 1972/73, kiedy to w miejsce dotychczasowych stanowisk kierowników wprowadzono stanowiska dyrektorów. Od 1977 roku szkoła zapewniała dzieciom opiekę w świetlicy po zakończeniu zajęć szkolnych.
W latach 80. pozytywnie przyjęto wprowadzenie zachodniego języka obcego - był to zazwyczaj francuski, niemiecki lub angielski. Zmiany wywołane transformacją ustroju politycznego Polski spowodowały, że 20 października 1990 roku przywrócono szkole, pomijane w poprzedniej epoce, imię jej patrona - św. Jana Kantego. Od tego czasu obchodzone jest tego dnia Święto Szkoły.
Na początku lat 90. utworzono I Radę Szkoły, złożoną z przedstawicieli rodziców, nauczycieli i młodzieży. Ze względu na demokratyczne przemiany od 1992 roku zmieniły się przepisy powoływania kandydatów na stanowiska dyrektorów, którzy wyłaniani byli w drodze konkursu, a nie, jak poprzednio, z nadania. W tym okresie w szkole funkcjonowało 12 oddziałów klasowych, stąd przyznano jej prawo zatrudnienia wicedyrektora. Funkcję tę utrzymano do 1998 roku. Istniała także klasa przysposabiająca do pracy zawodowej o kierunku hafciarki-koronkarki.
Wielkie zmiany wprowadziła w 1999 roku gruntowna reforma oświaty, zmieniająca plany i programy nauczania. Dotychczasowa szkoła ośmioklasowa została przekształcona w sześcioklasową. W 2000 roku opuściły ją ostatnie dwa oddziały klas ósmych i pierwsze dwa szóstoklasistów.
Obecnie, w roku szkolnym 2007/08, uczy się w szkole 216 dzieci w 10 oddziałach. Praca dydaktyczna i wychowawcza trwa w ciągu 1,5 zmiany. Pracuje 22 nauczycieli, w tym 16 dyplomowanych, 2 mianowanych, 4 kontraktowych. Administrację i obsługę stanowi 9 osób. W planie organizacyjnym szkoły znajdują się zajęcia obowiązkowe, tj.: język polski, język angielski, matematyka, historia, przyroda, informatyka, technika, plastyka, muzyka, wychowanie fizyczne oraz dodatkowe, tj.: religia, bezpłatnie język angielski i informatyka (od klasy pierwszej), a także nadobowiązkowe (pozalekcyjne), tj.: edukacja regionalna, kółka teatralne, zajęcia gry w tenisa, liczne grupy SKS, koło turystyczne, kółka matematyczne, język niemiecki. Wiele zajęć nauczyciele prowadzą na społecznych zasadach. Działalność opiekuńczą prowadzą świetlica i pedagog szkolny, zaś dla potrzebujących organizuje się zajęcia wyrównawcze i korekcyjne.
Obowiązująca skala ocen z zachowania w II etapie edukacyjnym to: wzorowe, bardzo dobre, dobre, poprawne, nieodpowiednie, naganne. Przedmioty oceniane są w następującej skali: celujący, bardzo dobry, dobry, dostateczny, dopuszczający, niedostateczny. W pierwszym etapie edukacyjnym funkcjonuje ocena opisowa.
Uczniowie klasy szóstej podlegają obowiązkowemu sprawdzianowi zewnętrznemu.
Szkoła współpracuje z Młodzieżowym Domem Kultury w Rzeszowie. Pod kierunkiem tamtejszego instruktora działają trzy grupy taneczne: „Perełki I”, „Perełki II” i „Pasja”. Pracuje też sekcja ruchu drogowego (fot. 2).
Zgodnie z ustawą budżetową, szkołę finansuje Gmina Miasta Rzeszów. Koszt utrzymania placówki w roku szkolnym 2007/08 wyniósł 1 098 841 zł; koszt kształcenia jednego ucznia w ubiegłym roku szkolnym osiągnął kwotę 5087 zł.

2. BAZA SZKOŁY
W okresie rozbiorów pierwszy budynek szkoły znajdował się w pobliżu kościoła, u zbiegu dzisiejszych ulic Staromiejskiej i Lubelskiej. W 1884 roku wzniesiono nowy budynek w pobliżu dotychczasowego. Plac pod budowę ofiarował ówczesny właściciel Staromieścia, Adam Jędrzejowicz (fot. 3).
Budynek był murowany, kryty dachówką, o wymiarach 18x10,5 m. Część od strony północnej stanowiły pomieszczenia lekcyjne wielkości 9,38x7,08 m. Od strony północnej znajdowało się także mieszkanie kierownika szkoły. Dysponował on pokojem, kuchnią ze spiżarką i sionką. Na północ od szkoły, za drogą, znajdowały się toalety. Przy szkole był sad owocowy, graniczący od wschodu z gościńcem sokołowskim. Gmina przeznaczyła na ten cel ze swego funduszu 460 zł reńskich (fot. 4).
Ze względu na wzrost liczebności uczniów, w 1904 roku Rada Gminy postanowiła zbudować dodatkową salę lekcyjną i mieszkanie dla drugiego nauczyciela. Zdecydowano o zaciągnięciu na ten cel pożyczki w wysokości 4000 koron z kasy gminnej. Wybrano pełnomocnika do prowadzenia budowy szkoły - został nim Wojciech Wiśniewski.
Na podstawie zachowanego inwentarza majątku szkolnego z 1906 roku wiemy, iż szkoła wyposażona była we wszystkie podstawowe sprzęty jak: ławki, stoły, krzesła, szafy. Ponadto dysponowała pomocami dydaktycznymi w postaci: plansz, obrazów, zbiorów portretów postaci historycznych i literackich, map, pomocy specjalistycznych do nauczania poszczególnych przedmiotów oraz niewielkim księgozbiorem.
W 1908 roku szkoła miała klasę o największej powierzchni spośród szkół podmiejskich - jej powierzchnia wynosiła 66 m2. Podzielono ją na połowę i uzyskano w ten sposób dwie sale.
W 1913 roku Rada Gminna wydała postanowienie o budowie nowej szkoły. Na miejsce budowy wybrano ogród znajdujący się w sąsiedztwie dotychczasowej, brak jednak informacji o dacie oddania obiektu do użytku. W budynku tym, stojącym do dzisiaj, mieściły się dwie klasy. Z czasem został on przeznaczony na przychodnię zdrowia, a później kawiarnię (fol. 3).
W 1926 roku szkoła funkcjonowała w dwóch budynkach parterowych, murowanych. Ponadto, od 1924 do 1937 roku wykorzystywała dwa pomieszczenia w budynku gminnym. Nie dysponowała studnią i zapleczem sanitarnym. Wyposażenie stanowiły stare 50-letnie ławki, zniszczone tablice, nieliczne szafy, brakowało dodatkowego sprzętu. Wyjątkiem był zbiór kilku map i biblioteka licząca 95 woluminów.
Zu przyczyną Rady Szkolnej Miejscowej szkołę częściowo odremontowano. Soltys Gromady z lat 30., Stanisław Borek, przyczynił się do wzniesienia i ogrodzenia szkoły, wydzielenia boiska, rozbudowy jednej z sal lekcyjnych; postawiono 2 piece kaflowe. W pracach pomagali mieszkańcy siaromieścia i ówczesny kierownik szkoły.
leilnak, ze względu na orzeczenie lekarza powiatowego, w 1937 roku zamknięto 2 sale lekcyjne w budynku gminnym. W konsekwencji, na wniosek kierownika Merklingera, wybrano spośród rodziców komitet, mający zająć się budową nowej szkoły. W 1938 roku Rada Gromadzka podjęła w tym celu uchwałę oraz określiła sposób gromadzenia funduszy. Pierwszymi delegatami do Inspektoratu Szkolnego w sprawie budowy szkoły byli: sołtys S. Skarbowski, J. Skarbowski, W. Dziura.
Okres wojny i okupacji 1939-1944 to czas, kiedy baza szkoły ciągle się pogarszała. W 1939 roku dysponowano sześcioma salami, a od 1940 trzema. Trudna sytuacja, wynikająca z braku opału, zmuszała do wykorzystywania sprzętu szkolnego i akt szkoły do palenia w piecach. Obrazami zatykano okna. W okresie tajnego nauczania bazę stanowiły mieszkania nauczycieli oraz mieszkańców, gdzie umieszczono cenniejsze dokumenty i sprzęty; np. szafę z aktami szkolnymi przechowywał p. Gaweł, skrzynię z obrazami - p. Jan Robak, mapy i globusy - kierownik szkoły. Bibliotekę tajnego nauczania stanowiło 86 woluminów. W 1944 roku w kronice czytamy: „Budynek szkolny jest zupełnie zniszczony. Stoją tylko mury. Sprzęty szkolne zniszczone są przez wojsko.”
Wysiłek nauczycieli w prowadzeniu tajnego nauczenia w czasie okupacji zoslał zrekompensowany przez społeczeństwo staromiejskie, które wiosną 1944 roku zorganizowało Komitet Budowy Szkoły, zatwierdzony przez Inspektorat Szkolny w Rzeszowie.
Rada Gromadzka przeznaczyła na ten cel parcelę budowlaną koło „Czarnego Krzyża”, komisja orzekła jednak, że podłoże jest nieodpowiednie dla tak dużego budynku (mady). W tej sytuacji wyznaczono nowy teren na tzw. „Welcówce” (grunty rodziny Welców). W maju 1945 roku rozpoczęto gromadzenie materiałów budowlanych. Przewodniczącym Komitetu budowy został Stanisław Borek, plany nowego budynku wykonali trzej inżynierowie (Dudek, Nowodworski, Wisłocki), a kierowanie pracami powierzono jednemu z najlepszych wówczas budowniczych, inż. Szymańskiemu.
18 listopada 1945 roku odbyła się uroczystość poświęcenia kamienia węgielnego i wmurowania aktu erekcyjnego. Poświęcenia dokonał ks. proboszcz Władysław Wardęga (fot. 6-7).
Proces wznoszenia szkoły postępował bardzo wolno. Podejmowano wiele działań sposobem gospodarczym, np. przy murarce, zwózce materiałów. Zakupu blachy dokonano za pieniądze z festynów i zabaw. W 1948 roku Powiatowa Komisja Odbudowy Kraju przyznała szkole 300 tys. zł, za które zakupiono w Szczecinie 17 tys. sztuk cegieł. W jej rozładowywaniu na stacji kolejowej brała udział starsza młodzież szkolna. Dopiero we wrześniu 1950 roku Komitet Budowy Szkoły otrzymał 5 mln zł. Za te pieniądze prowadzono prace we własnym zakresie. Od 1 stycznia 1951 roku prace nad budową przejęło Miejskie Biuro Budowlane. Jednocześnie remontowano stary budynek, w którym nadal prowadzono nauczanie.
19 listopada 1952 roku Kierownik Wydziału Oświaty, Maria Augustyn, wydała zarządzenie o natychmiastowym zajęciu przez szkołę wzniesionego budynku (fot. 8). Wydarzenie to przyspieszyły rozpowszechniane informacje o rzekomym planie wprowadzenia do nowego obiektu garnizonu wojska. W przeprowadzkę zaangażowani byli nauczyciele, uczniowie i rodzice. Jesień i zimę w roku szkolnym 1952/53 spędzono w budynku bez ogrzewania. Ponownie rozpoczęto prace systemem gospodarczym. Kierownik szkoły, wraz z Przewodniczącym Komitetu Rodzicielskiego postarali się o wyposażenie placówki w konieczne sprzęty. Zakupiono nowe tablice do wszystkich klas, szafy, pełne umeblowanie kancelarii szkolnej, pokoju nauczycielskiego, aparat radiowy, portrety, obrazy. W protokołach rady pedagogicznej czytamy, iż szkoły miejskie były wówczas czterokrotnie lepiej wyposażone w pomoce naukowe i dlatego przyznano placówce jednorazowo znaczniejsze środki w celu poprawy kształcenia politechnicznego. Społeczność staromiejska znowu wykazała solidarność ze szkołą. Na apel Komitetu Rodzicielskiego zebrali się „kto mógł i pracowali wiosną przy porządkowaniu otoczenia”. Prace prowadzono w okresie wakacji letnich. Czynnie wspierano również budowę usytuowanego w sąsiedztwie budynku służbowego dla nauczycieli, który zasiedlono w 1953 roku (obecnie budynek świetlicy). Pierwszymi lokatorami byli - inspektor szkolny Kazimierz Słodziński z żoną oraz Eugenia Szela (fot. 9).
W roku 1954/55 parter i sutereny budynku szkolnego zajęło przedszkole. Ostatecznie budynek odebrano pod względem budowlanym 28 czerwca 1955 roku. Szkoła była ciągle doposażana. Końcem lat 50. urządzono gabinet higieny i niektóre pracownie (fot. 10-12).
W latach 60 władze szkoły wystąpiły oficjalnie o przyznanie parceli celu organizacji międzyszkolnego boiska sportowego. Zawiązał się Komitet Budowy, składający się z przedstawicieli społeczności staromiejskiej i nauczycieli szkoły. Po wielu perypetiach pełnowymiarowe boisko trawiaste i boisko asfaltowe oddano do użytku.
Początek lat 70. to okres urządzania klasopracowni: matematyki, języka polskiego, języka rosyjskiego, historii, fizyki z chemią, biologii, geografii, nauczania początkowego, niepełnowymiarowej sali gimnastycznej.
Uprawiano też działkę szkolną, funkcjonował ogródek geograficzny. Dokonano zakupu sprzętu audiowizualnego. Remontowano i konserwowano budynek szkolny i służbowy. Przykładowo, w roku szkolnym 1972/73 koszty tych prac wyniosły 100 tys. zł. Od 19 września 1977 roku rozpoczęła funkcjonowanie, w dawnym budynku służbowym dla nauczycieli, świetlica szkolna.
Lata 80. i 90. to dalsza modernizacja obiektu, wymiana instalacji, pieca c o. gruntowny remont sali gimnastycznej, dachu, ławek szkolnych i izolacji budynku. Zmian dokonywano w budynku szkoły i świetlicy. Połączono kuchnię szkolną i przedszkolną, unowocześniając ją. W tym okresie szkolę wyposażono w komputery. Funkcjonował radiowęzeł, czytelnia szkolna. Wykonano nowy podjazd i parking przed szkołą. Wyremontowano ogrodzenie oraz obsadzono front szkoły ozdobnymi drzewami i krzewami.
Lata 2000. to dalsze doposażanie szkoły w sprzęt sportowy, pracownię komputerowo-internetową, pomoce naukowe. Kontynuowany jest remont budynków (korytarze, wymiana okien, ławek, odrestaurowywanie podłóg, wykonanie izolacji budynku świetlicy, modernizacja kotłowni z węglowej u.i gazową).
W roku szkolnym 2007/2008 bazę szkoły stanowią: budynek szkolny dwupiętrowy, z salą gimnastyczną, szatnią i szatnią wf, oraz własną kotłownią gazową, parterowy budynek świetlicy szkolnej, - pełnowymiarowe boisko trawiaste do piłki nożnej i boiska asfaltowe do koszykówki,
- budynek magazynowy,
- teren zielony ogrodzony (wraz z boiskami stanowi około 2 ha),
- pracownie (12 sal), w tym: 2 komputerowe z dostępem do Internetu - marki PC-IBM, w ilości 27 stanowisk (ogółem szkoła posiada 37 komputerów zakupionych ze środków EFS, MEN i dochodów własnych),
- biblioteka szkolna z 11482 pozycjami książkowymi i czytelnią multimedialną (4 stanowiska komputerowe).
Pracownie wyposażone są w sprzęt, taki jak: telewizory, odtwarzacze, rzutniki, skanery, nowoczesny sprzęt nagłaśniający. Ponadto szkolą posiada sklepik, stołówkę, archiwum, pomieszczenia socjalne. Na terenie rekreacyjnym znajduje się plac zabaw dla dzieci.
Estetyczne pomieszczenia administracyjne wyposażone są w nowoczesny sprzęt biurowy: komputery, kserokopiarkę, faks.
W budynku mieści się również Państwowe Przedszkole Nr 6 (fot. 13-15).

3. DZIAŁALNOŚĆ DYDAKTYCZNA
W latach 70. XIX wieku poziom nauczania w szkole był niski. Uczono dobrze pisać, czytać i rachować. Uczniom brakowało podręczników. Całą pomoc naukową w tym okresie stanowiły: tablica, kreda, tabliczka kamienna, ołówek i zeszyt. Środkiem wychowawczym była „dyscyplina i kij”. Przykładowo w 1905 roku plan zajęć obejmował: religię, czytanie i pisanie, język wykładowy, rachunki w połączeniu z nauką o formach geometrycznych, wiadomości z dziejów przyrody, rysunki, śpiew, roboty ręczne (kobiece dla dziewcząt), gimnastyka dla chłopców. Ocena z zachowania obejmowała obyczaje i pilność. Skala ocen była następująca: obyczaje: chwalebne, dobre, dość dobre, naganne; pilność: wytrwała, dość dobra, mała; postęp: bardzo dobry, dobry, dostateczny, niedostateczny.
Tygodniowa liczba godzin lekcyjnych dla chłopców i dziewcząt była jednakowa i wynosiła 13 - w stopniu I i II oraz 20 - w stopniu III i IV.
W okresie międzywojennym zmieniono plany nauczania, nazwy przedmiotów, skalę ocen z przedmiotów i zachowania; np. w 1927 roku w arkuszach klasyfikacyjnych widnieje przedmiot: przyroda, z podziałem na przyrodę żywą, fizykę z chemią i higienę. Dzieci uczą się geografii i nauki o Polsce współczesnej, języka obcego (niemieckiego). Skala ocen przedstawia się następująco: ze sprawowania - bardzo dobre, dobre, odpowiednie, nieodpowiednie; z przedmiotów - bardzo dobry, dobry, dostateczny, niedostateczny.
W 1928 roku przyroda nie jest już dzielona, geografia występuje bez części dotyczącej Polski współczesnej, zmieniono nazwy innych przedmiotów. Wprowadzono klasyfikację kwartalną. Stosowano formę powiadamiania rodziców o nieodpowiednich postępach dzieci w nauce.
Szkoła była wielokrotnie hospitowana, uzyskując raczej wysokie oceny. O uznaniu poziomu dydaktycznrgo świadczy fakt, iż w 1933 roku w budynku szkoły zorganizowana była konferencja regionalna nauczycieli. Przeprowadzono lekcje pokazowe: z geografii - Karol Merklinger, z języka polskiego - Maria Hakallowa. Maria Merklingerowa wygłosiła referat na temat przyczyn drugoroczności.

W okresie II wojny światowej, na mocy rozporządzenia okupanta, działalność dydaktyczna szkoły została bardzo ograniczona. Naukę prowadzono bez podręczników, map, obrazów i biblioteki, ponieważ nakazano oddanie wszystkich książek z bibliotek uczniowskich i nauczycielskich. W ich miejsce wprowadzono czasopisma w funkcji podręczników: „Mały Ster” i „Ster”. Frekwencja uczniów wynosiła zaledwie 25%. Z powodu braków kadrowych nauka odbywała się co drugi, a nawet co trzeci dzień. Z programu usunięto historię, geografię Polski, naukę o Polsce współczesnej (fot. 16).
Od 15 kwietnia 1943 roku uruchomiono tajne nauczanie, na którym przerabiano program szkoły siedmioklasowej. Uczono potajemnie języka polskiego, historii, geografii i arytmetyki. Książki i pomoce naukowe przenosiła wieczorami sama młodzież z jednego miejsca na drugie, często oddalone o 3 kilometry. Przez cały okres tajnego nauczania naukę i wypożyczalnię książek prowadzono tak regularnie, że nie było dnia przerwy. Świadczy to o dużej woli i patriotyzmie grona pedagogicznego, które pracowało bezinteresownie dla dobra młodzieży.
Organizacja nauczania po zakończeniu II wojny światowej wymagała pokonania przez nauczycieli wielu trudności. Musieli zadbać o zaspokojenie własnych potrzeb materialnych, a równocześnie pomagać organizowaniu szkoły w nowej rzeczywistości. Na nowo urządzano sale lekcyjne i organizowano bibliotekę (200 woluminów). Ministerstwo Oświaty wydało nowe programy. Według zachowanej księgi ocen, w klasie I uczeń otrzymywał jedną ocenę ze sprawowania i jedną z postępów w nauce. W klasie II odbywały się obowiązkowe zajęcia z: religii, języka polskiego, arytmetyki z geometrią, rysunku, zajęć praktycznych, śpiewu i ćwiczeń cielesnych. W klasie III, oprócz wymienionych, plan nauczania obejmował naukę o przyrodzie, a w trzecim i czwartym okresie - historię i geografię. W klasie IV w pierwszym i drugim okresie nie uczono historii. W klasie V wymienione przedmioty realizowano we wszystkich okresach, a dodatkowo dziewczęta uczono robót kobiecych. W klasie VI plan nauczania poszerzono o język francuski. Klasa VII kontynuowała wszystkie poprzednie przedmioty.
W roku szkolnym 1945/46 szkoła staromiejska prowadziła kursy wieczorowe dla dorosłych, którzy na zakończenie składali egzamin nadzwyczajny przed komisją w składzie: inspektor szkolny - E. Kowalski, kierownik szkoły - Juliusz Koza, egzaminatorzy - Izabela Krzemińska, Stanisław
18
S/tajer, ks. Władysław Wardęga. Słuchacze otrzymywali świadectwo egzaminu nadzwyczajnego.
()d 1946 roku Kuratorium Okręgu Szkolnego rozpoczęło wyświetlanie w szkole filmów naukowych dwa razy w miesiącu, co znacznie wzbogaciło pim es dydaktyczny, z uwagi na niedostatek podręczników i pomocy na- ukowyi h. (irono pedagogiczne, dążąc do podniesienia poziomu dydaktyki, zdei ydowało o zaprenumerowaniu na własny koszt wszystkich wychodzą- i vi li i /asopism pedagogicznych. Nauczyciele przygotowywali we wrześniu 11 i/klady materiałów, zatwierdzone przez kierownika szkoły. Raz w miesią- . u (od klasy III) pisano zadania szkolne z języka polskiego i arytmetyki.
C )d 1949 roku wprowadzono do nauczania język rosyjski. Szkoła była nieustannie wizytowana i hospitowana. W 1951 roku zaliczono ją do grona dziesięciu najlepszych szkół w powiecie pod względem wyników na- in/ania.
Nauczyciele stale się dokształcali. O poziomie nauczania szkoły świad- , / prowadzenie lekcji pokazowych w ramach konferencji rejonowych ma/ takt, iż ponad 80% dzieci podejmowało naukę w szkole staromiej- *• kirj (wcześniej rodzice chętniej posyłali je do szkół w centrum miasta). W tym czasie do szkoły przybywali na praktyki studenci Studium Nauczycielskiego.
W roku szkolnym 1963/64 szkoła była placówką wiodącą w zakresie wychowania bibliotecznego i plastycznego. Odbyły się cztery konferen- i je metodyczne dla nauczycieli miasta i powiatu. Przy bibliotece szkolnej istniało Ognisko Metodyczne Bibliotek i Czytelnictwa, którego instruktorem była Zofia Skiba. W latach 50. i 60. procent niepromowanych uczniów oscylował wokół trzech, przy czym uczniowie mieli możliwość zdawania egzaminów poprawkowych. W tym czasie w klasie pierwszej obowiązywała jedna ocena ze sprawowania i jedna z nauczania. W klasach starszych oceną objęto następujące przedmioty: język polski, język rosyjski, historię, geografię, biologię, matematykę, fizykę, chemię, rysunek, prace ręczne, śpiew, wychowanie fizyczne. W 1964 roku dochodzą nowe przedmioty lub stare zmieniają nazwę: wychowanie obywatelskie, wiadomości o przyrodzie, zajęcia praktyczno-techniczne, wychowanie plastyczne, wychowanie muzyczne, wychowanie fizyczne.
W latach 70. poszukiwano nowych metod pracy na lekcjach. Nauczyciele stosowali np. dyskusję, obserwację przez samo dziecko, pracę: w grupach, z podręcznikiem, na działce szkolnej, lekcje w plenerze, spotkania
19